สถาณการณ์สร้างวีรบุรุษ ที่วัดพระธาตุลำปางหลวง วัดลำปางหลวงเป็นสถาปัตยกรรมล้านนาที่หาดูได้ยาก แตกต่างจากวัดทางภาคเหนือโดยทั่วไป พร้อมกับเรื่องราวทางประวัติศาสตร์ของวัด ที่มีความน่าสนใจอยู่ไม่น้อย เป็นจุดเริ่มต้นของตระกูล ทิพย์ช้าง หรือตระกูล “ เชื้อเจ็ดตน ” อันเป็นต้นตระกูลของเชื้อเจ้า่ปกครองภาคเหนือ
” เหตุการณ์สร้างวีระบุรุษ ” คำกล่าวที่มักใช้กันอยู่บ่อยๆในปัจจุบัน แต่ในอดีตนั้นเหตุการณ์ทางประวัติศาสตร์ที่ผ่านมาก็ได้ สร้างวีระบุรุษมากมายมาแล้วเช่นกัน
” เจ้าทิพย์ช้าง “ เจ้าผู้ครองเขลางค์นคร หรือนครลำปาง อดีตนั้นเป็นเพียงแค่พรานป่าหรือพรานหนุ่ม ผู้ถูกร้องขอจากขุนนางเมืองในสมัยนั้น ให้ช่วยกอบกู้เมืองลำปางที่ตกอยู่ในการครอบครองของพม่า และพรานป่าผู้กล้านี้ก็ได้ทำสำเร็จ เมื่อปี พ.ศ. 2275 โดยปลอมตัวเข้าไปในเขตชั้นในที่พม่าใช้วัดพระธาตุลำปางหลวงเป็นที่ตั้งมั่น แล้วลอบฆ่าแม่ทัพพม่าจนเสียชีวิต ซึ่งรอยกระสุนจากการสู้รบ และร่องรอยการหลบหนี ยังปรากฏอยู่ที่วัดพระธาตุลำปางหลวงมาจนถึงทุกวันนี้
นี่เป็นตัวอย่างหนึ่งที่เหตุการณ์ได้สร้างวีระบุรุษในยุคอาณาจักรล้านนา ซึ่งเป็นยุคสุดท้ายก่อนที่จะรวมกับไทยภาคกลางหรือ กรุงศรีอยุธยา ให้เป็นอาณาจักรไทยผืนแผ่นเดียวกัน
ปัจจุบัน หากใครมีโอกาสไปเที่ยววัดพระธาตุลำปางหลวง ก็คงมองหารอยกระสุนที่ว่านี้ได้ไม่ยากนัก เพราะอยู่บริเวณหน้า พระธาตุเจดีย์ ตรงรั้วทองเหลือง ซึ่งมีป้ายบอกไว้ชัดเจน รูกระสุน 2 รู เบ่อเร่อ คงทำให้คนรุ่นปัจจุบันอดไม่ได้ที่จะคิดถึง อาวุธสงครามในสมัยนั้น ในยุค ที่ยังใช้ดาบ ใช้หอก เป็นอาวุธที่ใช้ต่อสู้ข้าศึกศัตรู
กระสุนอะไรทำไมรุนแรงถึงขนาดทะลุเหล็กทองเหลืองของรั้ว ทั้งๆที่เมื่อสมัยสองร้อยกว่าปีก่อนยังเป็นยุคใช้ปืนแก๊ป
ต้องอัดดินปืน ต้องอัดหัวกระสุนเหล็ก กว่าจะยิงแต่ละนัดก็ใช้เวลานาน แต่ปืนแก๊ปสมัยนั้นก็มีอานุภาพ ยิงทะลุรั้วทองเหลืองได้ เป็นสิ่งที่ผู้คนยุคนี้อดทึ่งไม่ได้ ใครไปเที่ยววัดพระธาตุลำปางหลวงก็ไม่ควรพลาดชมในจุดนี้