ต่อไป »

[golfreeze]

นิกายเซน คืออะไร สำคัญอย่างไร เกี่ยวเนื่องกับพุทธศาสนาอย่างไร


เซน (禅, ぜん) หรือ นิกายเซน เป็นชื่อญี่ปุ่นของพุทธศาสนา นิกายมหายาน โดยมีต้นกำเนิดจากประเทศอินเดีย และผ่านมาทาง ประเทศจีน เกาหลีและเข้าสู่ประเทศญี่ปุ่น โดยได้รับอิทธิพลมาจากลัทธิขงจื๊อและลัทธิเต๋าจากประเทศจีนในช่วงระหว่างที่เผยแผ่มาสู่ญี่ปุ่น การฝึกตนของนิกายเซน เน้นที่การนั่งสมาธิเพื่อการรู้แจ้ง

ในกลางคริสต์ศตวรรษที่ 20 นอกจาศาสนาพุทธนิกายเซน เซนยังได้เป็นปรัชญาในการดำรงชีวิต และรู้จักกันทั่วโลก โดยแสดงถึงแนวทางการใช้ชีวิต การทำงาน และศิลปะ

เซนเป็นสาขาหนึ่งของพุทธศาสนา ซึ่งยึดถือหลักปฏิบัติธรรมตามหลักของพระพุทธเจ้า ตามหลักของอริยสัจ 4 และ มรรค 8 เซน ได้รับการยอมรับจากบุคคลที่ไม่ใช่พุทธศาสนิกชนโดยเฉพาะอย่างยิ่งบุคคลนอกทวีปเอเชีย ที่สนใจในเซนสามารถศึกษาและปฏิบัติธรรมได้ และได้เกิดนิกายสายย่อยออกมาที่เรียกว่าคริสเตียนเซน

คำว่า เซน (禅) ในภาษาญี่ปุ่นมาจากคำว่า ฌาน (禪) ในภาษาจีนที่มาจากภาษาบาลีอีกต่อหนึ่ง ซึ่งหมายถึงการเข้าฌาน

*******

ลำดับพระสังฆปรินายกฝ่ายเซน

พระอริยสงฆ์สาวกผู้ซึ่งได้รับการถ่ายทอดชี้ธรรม ด้วยวิถีแห่ง "จิต สู่ จิต" แต่ละรุ่นๆ จะได้รับมอบ บาตร จีวร สังฆาฏิ ของพระสัมมาสัมพุทธเจ้า เป็นสัญญลักษณ์สำคัญของตำแหน่ง

釋迦牟尼佛 พระศรีศากยมุนีพุทธเจ้า

การถ่ายทอดธรรมดังกล่าวมีพระอริยเจ้าแต่ละสมัยรับช่วงสืบทอดกันลงมาโดยลำดับดังนี้

   1. 初祖訶迦葉尊者 พระมหากัสสปเถระ
   2. 二祖阿難陀尊者 พระอานนท์เถระ
   3. 三祖商那和修尊者 พระสันนวสะเถระ
   4. 四祖優婆□多尊者 พระอุปคุปด์เถระ
   5. 五祖提多迦尊者 พระธริตกเถระ
   6. 六祖彌遮迦尊者 พระมัจฉกะ
   7. 七祖婆須密尊者 พระวสุมิตรเถระ
   8. 八祖佛陀難提尊者 พระพุทธนันทิเถระ
   9. 九祖伏馱密多尊者 พระพุทธมิตรเถระ
  10. 十祖脅尊者 พระปารศวะเถระ
  11. 十一祖富那夜奢尊者 พระปุณยยศัสเถระ
  12. 十二祖馬鳴大士 พระอัศวโฆษ มหาโพธิสัตว์
  13. 十三祖迦毗摩羅尊者 พระกบิลเถระ
  14. 十四祖龍樹尊者 พระนาคารชุน มหาโพธิสัตว์
  15. 十五祖迦那提婆尊者 พระคุณเทวเถระ
  16. 十六祖羅侯羅多尊者 พระราหุลตเถระ
  17. 十七祖僧伽難提尊者 พระสังฆนันทิเถระ
  18. 十八祖伽耶舍多尊者 พระสังฆยศัสเถระ
  19. 十九祖鳩摩羅多尊者 พระกุมารตเถระ
  20. 二十祖闍夜多尊者 พระชยเถระ
  21. 二十一祖婆修盤頭尊者 พระวสุพันธุเถระ
  22. 二十二祖摩拏羅尊者 พระมนูรเถระ
  23. 二十三祖鶴勒那尊者 พระฮักเลนยศัสเถระ
  24. 二十四祖師子尊者 พระสินหเถระ
  25. 二十五祖婆舍斯多尊者 พระวสิอสิตเถระ
  26. 二十六祖不如密多尊者 พระปุณยมิตรเถระ
  27. 二十七祖般若多羅尊者 พระปรัชญาตาระ
  28. 二十八祖菩提達磨大師 พระโพธิธรรม

โดย ลำดับที่ 28 (สายชมพูทวีป) คือพระโพธิธรรม เมื่อท่านเดินทางเผยแพร่พุทธศาสนาเข้าสู่จีน ที่นี่เองการอ่านชื่อออกเสียงว่า "โพธิธรรม" หรือ "โบ-ตะ-มะ" ที่คนไทยรู้จักกันในนาม "ตั๊กม้อ" ซึ่งเป็นผู้ก่อตั้งวัดเส้าหลิน นับเป็นพระสังฆปรินายกฝ่ายเซนองค์แรกในจีน ต่อมาเมื่อสืบทอดพระสังฆปรินายกองค์ที่ 3 (ฝ่ายจีน) จึงได้เผยแพร่เข้าสู่ประเทศญี่ปุ่น

วัฒนธรรมของชาวญี่ปุ่นที่ชาวต่างชาติรู้จักกันดี ได้แฝงเอาพุทธปรัชญา แบบเซนไว้อย่างแนบแน่น เช่น พิธีชงชา อิเคบานะ(การจัดดอกไม้แบบญี่ปุ่น) วิถีซามุไร คิวโด(การยิงธนูแบบญี่ปุ่น) แม้แต่แนวทางการเล่นโกะหรือหมากล้อมแบบญี่ปุ่น เป็นต้น

********


ข้อมูลจาก
จากวิกิพีเดีย สารานุกรมเสรี

[mankho2001]

ขอบคุณครับ ความรู้ใหม่

[market01]

\m/(-0-)\m/

[golfreeze]

วัดเรียวอันจิ เป็นวัดในพุทธศาสนานิกายเซน วัดนี้เป็นวัดเก่าแก่แต่โบราณ มีอายุเก่าแก่พอๆ กับเมืองเกียวโต เสน่ห์ที่ดึงดูดให้ใครต่อใครมาเยือนวัดเก่าแก่แห่งนี้ก็คือ การจัดสวนแบบเซน ซึ่งมีลักษณะพิเศษคือ “ง่าย แต่ งาม”

                  คณะ ของผู้เขียนมาได้ถูกจังหวะพอดี เพราะช่วงนี้ดอกซากุระกำลังผลิบานทั่วเกาะญี่ปุ่น ซ้ำอากาศก็กำลังหนาวเย็นสบาย ไม่มากไปไม่น้อยไป คณะของผู้เขียนมาถึงวัดนี้ในเวลาบ่ายยแก่ๆ แต่ถึงกระนั้นผู้คนที่มาชมสวนก็ยังมีมากมายคับคั่ง

                  อาณา บริเวณของวัดร่มครึ้มด้วยแมกไม้และสวนสวยงาม โดยเฉพาะอย่างยิ่งสวนซากุระที่แข่งกันผลิดอกสะพรั่งอวดสายตาผู้มาเยือน แต่หัวใจจริงๆ ไม่ใช่ซากุระที่กำลังอวดความสวยงาม หากแต่เป็นสวนหินที่จัดโดยอาศัยศิลปะแบบเซนต่างหาก

                   “เซน” เป็นภาษาญี่ปุ่น ตรงกับคำว่า “ฌาน” ในภาษาบาลี หรือ “ฉาน” ในภาษาจีน แปลตรงตัวว่า “สมาธิ” หรือการ “เพ่งพิจารณา” แต่ในทัศนะของผู้เขียนคิดว่า คำแปลที่แท้จริงของเซ็นน่าจะตรงกับคำว่า “ตื่นรู้อยู่ในปัจจุบันขณะ” หรือ “ซาโตริ” ในภาษาญี่ปุ่นมากกว่า

                  พุทธ ศาสนานิกายเซนนั้น มีรากเหง้ามาจากพุทธศาสนาดั้งเดิม เติบโตขึ้นในจีน และคลี่คลายขยายตัวจนเป็นที่รู้จักอย่างกว้างขวางในญี่ปุ่น แล้วก็แพร่หลายสู่ตะวันตกโดยเฉพาะอย่างยิ่งในสหรัฐอเมริกามาจนทุกวันนี้

                  ลักษณะ เฉพาะของพุทธศาสนานิกายเซนก็คือ เน้นการตื่นรู้อย่างฉับพลันทันทีโดยไม่อาศัยคัมภีร์หรือคำพูดมากมาย เครื่องมือสำคัญประการหนึ่งของเซนก็คือ การเจริญสติ (เช่น ที่แปรรูปมาเป็นพิธีชงชาและดื่มชาอย่างมีสติในวัฒนธรรมญี่ปุ่น) และการขบปริศนาธรรมที่เรียกว่า “โกอาน”

                  ที่ วัดเรียวอันจิ เราได้มีโอกาสชื่นชมสวนหินแบบเซน ซึ่งจัดวางไว้อย่างเรียบง่าย งดงาม ลงตัว ทว่ามีนัยทางธรรมอย่างน่าสังเกต ท่ามกลางกรวดหินสีขาวสะอาดที่ได้รับการจัดวางอย่างงดงาม   ตรงกลางสวน  มีหินวางอยู่อย่างมีความหมาย กล่าวกันว่า ก้อนหินมีทั้งหมด ๑๕ ก้อน แต่โดยมากมักนับกันได้เพียง ๑๔ ก้อนเท่านั้นเอง



                  จำนวน หินที่ว่ามี ๑๕ ก้อน แต่เวลานับ กลับนับได้เพียง ๑๔ ก้อน คือ โกอาน หรือปริศนาธรรมอย่างหนึ่ง ซึ่งดึงดูดผู้สนใจสวนหินในวัดเซนแห่งนี้ให้มาใช้เวลาว่างนั่งพิจารณาหา “แก่น” ของปริศนาธรรมที่ว่านี้  แต่หากใครที่ไม่รู้จักเซนมาก่อน เวลามาถึงสวนอันงดงามแห่งนี้ สิ่งแรกที่พวกเขาจะทำก็คือการถ่ายรูปด้วยความตะลึงลานในความงาม

                  ผู้ เขียนใช้เวลานั่งพิจารณาอยู่ที่สวนหินแบบเซนที่วัดเรียวอันจิอยู่ร่วม ชั่วโมง ระหว่างนั้น ก็ได้ยินผู้ร่วมคณะขบปริศนาธรรมกันไปต่างๆ นานา

                  ต่างคนต่างตีความกันไปคนละแบบ

บางคนว่า หินมี ๑๕ ก้อน
บางคนว่า ๑๔ ก้อน
บางคนว่า หากนับจากด้านหนึ่งจะมองเห็นหินครบ ๑๕ ก้อน
บางคนว่า หากนับจากอีกด้านหนึ่งจะเห็นหิน ๑๔ ก้อน
เป็นอันว่า ทุกคนตกอยู่ใน “หลุมพราง” ที่เซนดักเอาไว้เต็มประตู



                  เพราะตามความเป็นจริง จากการพิจารณาของผู้เขียน สาระสำคัญในเรื่องนี้ คงไม่ได้อยู่ที่มีหินอยู่กี่ก้อน
                  แต่อยู่ที่ว่า คุณเห็น “หิน” ที่วางสงบอยู่ตรงหน้าไหม ?    หรือคุณรู้จักอยู่กับปัจจุบันด้วยการ “เห็น” สักแต่ว่า “เห็น” หรือเปล่า ?

                  คนจำนวนมาก เมื่อเห็นอะไร ก็อดใช้ประสบการณ์เดิมมาตีความสิ่งที่เห็นไม่ได้ นั่นเป็นเหตุให้เราหลุดจาก “ปัจจุบันขณะ” เข้าสู่โลกของ “ความคิด” ซึ่งหากไม่เป็นความคิดอิงอดีต ก็อิงอนาคต เราจึงพลาดจากปัจจุบันขณะไปอย่างสิ้นเชิง

                     ต้องไม่ลืมว่า แก่นของเซน คือ “ปัจจุบันขณะ” (present moment)
                  ต้องไม่ลืมว่า แก่นของเซน ไม่เน้นการ “คิด” แต่เน้นการ “ตื่น”
                  ต้องไม่ลืมว่า แก่นของเซน ไม่เน้นการ “รู้” แต่เน้นการ “รู้สึก” สดๆ เฉพาะหน้า
                  ต้องไม่ลืมว่า แก่นของเซน เน้นสิ่งที่อยู่ “ตรงหน้า” ไม่ใช่สิ่งที่ถูกซ่อนไว้ในวันวารหรือวันพรุ่ง
                  ต้องไม่ลืมว่า แก่นของเซน ไม่เน้นหัวสมอง หากแต่เน้น “หัวใจ”


                  เมื่อเราจับแก่นของเซนไม่ได้ เราจึงพลาดไปถกแถลงกันว่า ตกลงหินมีกี่ก้อน ?
                  พอติดกับดักอยู่กับจำนวนของก้อนหิน และพลาดจากปัจจุบันขณะไปใช้หัวสมองมากกว่าหัวใจ  เราจึงได้ไปเยือนสวนเซนแค่กาย แต่ใจนั้นยังไปไม่ถึง

                 สวนหินแบบเซน ถูกออกแบบเพื่อเป้าหมายคือการเจริญสติ ถ้ามาเยือนสวนหินแห่งนี้แล้ว พลาดจากการเจริญสติไป ก็นับว่าน่าเสียดาย

              น่าเสียดายที่เข้ามาอยู่ในสวนเซน  แต่มองไม่เห็นหัวใจของสวนที่แท้จริง    


ขอบพระคุณข้อมูลและรูปจาก : http://www.dhammatoday.com และคุณ tangmoh