จิต มีบางท่านสรุปไว้ว่า เป็นธัมมารมณ์(อารมณ์) ทรงไว้ที่ใจ ที่รู้ได้ทางใจ แต่ไม่ใช่ใจ
จิต เกิดร่วมกับเจตสิก (สิ่งที่เกิดขึ้นพร้อมจิต ดับพร้อมจิต เกิดที่เดียวกับจิต อาศัยอารมณ์เดียวกับจิต)
เมื่อ เจตสิก คือ เวทนาขันธ์(กลุ่มความรู้สึก) +สัญญาขันธ์(กลุ่มความจำ)+สังขารขันธ์(กลุ่มความคิดปรุงแต่ง)
ยากจังเนาะ(ละเอียดอ่อน มากก ก ก ...ก
แต่สังขารขันธ์ฝ่ายกุศลที่ เดินทางไปถึง ปัญญินทรีย์ คือ ความรู้ทั่วถึงจนเห็นแจ้ง ทั้ง หมดใน 8 เรื่องที่เป็นใหญ่ (โมหะ =อวิชชา=ไม่รู้
อริยสัจ4 ไม่รู้อดีต ไม่รู้อนาคต ไม่รู้ทั้งอดีตและอนาคต ไม่รู้ปฏิจสมุปบาท-อันนีี้ไปหาอ่านเอง นะ)
จนทำหน้าที่ ละเหตุเกิดทุกข์ ได้โดยสิ้นเชิง หรือรู้แจ้งเห็นจริง ซึ่ง ความสุขอย่างยิ่ง คือพระนิพพาน
ดังนั้น พระนิพพาน คือ ธัมมารมณ์ ชนิดหนึ่ง ที่ จิตที่ดีงามบางดวง ได้รับรู้
ภาวนา เจริญสติ และ ปัญญา กับแนวปฏิบัติภาวนาตามหลัก สติปัฏฐาน 4
