พุทธโอวาทก่อนปรินิพพาน

ช่วงท่านสุภัททะ ขอบวชในพระพุทธศาสนาต่อหน้า องค์พระพุทธเจ้า

แล้วพระศาสดา ก็รับสั่งให้พระอานนท์ไปแจ้งข่าว
ปรินิพพานแก่มัลลกษัตริย์ว่า พระตถาคตเจ้า
จักปรินิพพานในยามสุดท้ายแห่งราตรี
เมื่อมัลลกษัตริย์ผู้ครองนครกุสินาราสดับข่าวนี้
ต่างก็ทรงกำสรดโศกาดูรทุกข์โทมมนัสทับทวี
สยายพระเกศา ยกพระพาหาทั้งสองขึ้น
แล้วคร่ำครวญล้มกลิ้งเกลือก ประหนึ่งบุคคลที่เท้าขาด
ร่ำไรรำพันถึงพระโลกนาถว่า
"พระโลกนาถ ด่วนปรินิพพาน นักดวงตาของโลกดับลงแล้ว
ประดุจสุริยาซึ่งให้แสงสว่างดับวูบลง"

ด้วยอาการโศกาดูรดั่งนี้
มัลลกษัตริย์ตามพระอานนท์ไปเฝ้าพระศาสดา ณ สาละวโนทยาน
พระอานนท์ จัดให้เข้าเฝ้าเป็นตระกูลๆ ไป แล้วกลับสู่สัณฐาคาร
คืนนั้นมัลลกษัตริย์ประชุมกันอยู่จนสว่าง มิได้บรรทมเลย

ท่ามกลางบรรยากาศดังกล่าวนี้
นักบวชปริพาชกหนุ่มคนหนึ่ง
ขออนุญาตผ่านฝูงชนขอเฝ้าพระศาสดา
พระอานนท์ได้สดับสำเนียงนั้น
จึงออกมารับและขอร้องวิงวอนว่า
อย่ารบกวน พระผู้มีพระภาคเจ้าเลย

ข้าแต่ท่านอานนท์ ! "ปริพาชกผู้นั้นกล่าว
"ข้าพเจ้าขออนุญาตเข้าเฝ้าพระผู้มีพระภาคเจ้า
เพื่อทูลถามข้อข้องใจบางประการ
ขอท่านได้โปรดอนุญาตเถิด ข้าพเจ้าสุภัททะปริพาชก"

"อย่าเลย สุภัททะ ท่านอย่ารบกวนพระผู้มีพระภาคเจ้าเลย
พระองค์ทรงลำบากพระวรกายมากอยู่แล้ว
พระองค์ทรงประชวรหนัก
จะปรินิพพานในยามสุดท้ายแห่งราตรีนี้แน่นอน"

"ท่านอานนท์ !" สุภัททะวิงวอนต่อไป
"โอกาสของข้าพเจ้าเหลือเพียงเล็กน้อย
ขอท่านอาศัยความเอ็นดู
โปรดอนุญาตให้ข้าพเจ้าเฝ้าพระศาสดาเถิด"

พระอานนท์คงทัดทานอย่างเดิม
และสุภัททะก็อ้อนวอนครั้งแล้วครั้งเล่า ไม่ยอมย่อท้อ
จนกระทั่งได้ยินถึงพระศาสดา พระมหากรุณาอันไม่มีที่สิ้นสุด
รับสั่งกับพระอานนท์ว่า "อานนท์ ! ให้สุภัททะเข้ามาหาตถาคตเถิด"

เพียงเท่านี้สุภัททะปริพาชกก็ได้เข้าเฝ้าสมประสงค์
เขากราบลงใกล้แท่นบรรทมแล้วทูลว่า
"ข้าแต่พระจอมมุนี ! ข้าพระองค์นามว่าสุภัททะ
ถือเพศเป็นปริพาชกมาไม่นาน
ได้ยินกิตติศักดิ์เล่าลือเกียรติคุณแห่งพระองค์
แต่ก็หาได้เคยเข้าเฝ้าไม่ บัดนี้พระองค์จะดับขันธปรินิพพานแล้ว
ข้าพระองค์ขอประทานโอกาสซึ่งมีอยู่น้อยนี้
ทูลถามข้อข้องใจบางประการเพื่อจะได้ไม่เสียใจภายหลัง"

"ถามเถิดสุภัททะ" พระศาสดาตรัส

"พระองค์ผู้เจริญ คณาจารย์ทั้งหก
คือ ปูรณะกัสสะปะ มักขลิโคศาล อชิตเกสกัมพล
ปกุทธะกัจจะยนะ สัญชัยเวลัฏฐบุตร และนิครนถ์นาฏบุตร
เป็นศาสดาเจ้าลัทธิที่มีคนนับถือมาก เคารพบูชามาก
ศาสดาเหล่านี้ยังจะเป็นพระอรหันต์หมดกิเลสหรือประการใด"

"เรื่องนี้หรือสุภัททะที่เธอดิ้นรนขวนขวายมาหาเรา
ด้วยความพยายามอย่างยิ่งยวด"
พระศาสดาตรัสทั้งยังหลับพระเนตรอยู่

"เรื่องนี้เองพระเจ้าข้า" สุภัททะทูล

พระอานนท์รู้สึกกระวนกระวายทันที
เพราะเรื่องที่สุภัททะมารบกวนพระศาสดานั้น
เป็นเรื่องที่ไร้สาระเหลือเกิน
ขณะที่พระอานนท์จะเชิญสุภัททะออกจากที่เฝ้านั้นเอง
พระศาสดาก็ตรัสขึ้นว่า

"อย่าสนใจกับเรื่องนั้นเลย สุภัททะ
เวลาของเราและของเธอเหลือน้อยเต็มทีแล้ว
จงถามสิ่งที่เป็นประโยชน์แก่เธอเองเถิด"

"ข้าแต่ท่านสมณะ ! ถ้าอย่างนั้นข้าพระองค์ขอทูลถามปัญหาสามข้อ
คือ รอยเท้าในอากาศมีอยู่หรือไม่
สมณะภายนอกศาสนาของพระองค์มีอยู่หรือไม่
สังขารที่เที่ยงมีอยู่หรือไม่ ?"

"สุภัททะ ! รอยเท้าในอากาศนั้นไม่มี
ศาสนาใดไม่มีมรรคมีองค์แปด
สมณะผู้สงบถึงที่สุดก็ไม่มีในศาสนานั้น
สังขารที่เที่ยงนั้นไม่มีเลย
สุภัททะ ปัญหาของเธอมีเท่านี้หรือ ?"

"มีเท่านี้พระเจ้าข้า" สุภัททะทูลแล้วนิ่งอยู่

พระพุทธองค์ผู้ทรงอนาวรณญาณ
ทรงทราบอุปนิสัยของสุภัททะ แล้วจึงตรัสต่อไปว่า
"สุภัททะ ! ถ้าอย่างนั้นจงตั้งใจฟังเถิด
เราจะแสดงธรรมให้ฟังแต่โดยย่อ
ดูกรสุภัททะ ! อริยมรรคประกอบด้วยองค์แปดเป็นทางประเสริฐ
สามารถให้บุคคลผู้เดินไปตามทางนี้ ถึงซึ่งความสุขสงบเย็นเต็มที่
เป็นทางเดินไปสู่อมตะ ดูกรสุภัททะ ! ถ้าภิกษุหรือใครก็ตาม
จะพึงอยู่โดยชอบ ปฏิบัติดำเนินตามมรรคอันประเสริฐ
ประกอบด้วยองค์แปดนี้อยู่ โลกก็จะไม่พึงว่างจากพระอรหันต์"

สุภัททะฟังพระพุทธดำรัสนี้แล้วเลื่อมใส
ทูลขอบรรพชาอุปสมบท
พระพุทธองค์ตรัสว่า ผู้ที่เคยเป็นนักบวชในศาสนาอื่นมาก่อน
ถ้าประสงค์จะบวชในศาสนาของพระองค์
จะต้องอยู่ติดถิยปริวาส คือ บำเพ็ญตนทำความดี
จนภิกษุทั้งหลายไว้ใจเป็นเวลาสี่เดือนก่อน
แล้วจึงจะบรรพชาอุปสมบทได้
สุภัททะทูลว่า เขาพอใจอยู่บำรุงปฏิบัติภิกษุทั้งหลายสักสี่ปี

พระศาสดาทรงเห็นความตั้งใจจริงของสุภัททะ
ดังนั้นจึงรับสั่งให้พระอานนท์ นำสุภัททะไปบรรพชาอุปสมบท
พระอานนท์รับพุทธบัญชาแล้วนำสุภัททะไป ณ ที่ส่วนหนึ่ง
ปลงผมและหนวดแล้วบอกกรรมฐานให้
ให้ตั้งอยู่ในไตรสรณคมน์และศีล
สำเร็จเป็นสามเณรบรรพชา
แล้วนำมาเฝ้าพระศาสดาพระผู้ทรงมหากรุณา
ให้อุปสมบทแก่สุภัททะเป็นภิกษุโดยสมบูรณ์แล้ว
ตรัสบอกกัมมัฏฐานอีกครั้งหนึ่ง

สุภัททะภิกษุใหม่ ตั้งใจแน่วแน่ว่า
จะพยายามให้บรรลุพระอรหัตตผลในคืนนี้
ก่อนที่พระศาสดาจะนิพพาน
จึงออกไปเดินจงกรมอยู่ในที่สงัดแห่งหนึ่ง
ในบริเวณอุทยานสาละวโนทยาน

บัดนี้ร่างกายของ สุภัททะภิกษุ ห่อหุ้มด้วยผ้ากาสาวพัสตร์
เมื่อต้องแสงจันทร์ในราตรีนั้น
ดูผิวพรรณของท่าน เปล่งปลั่งงามอำไพ
มัชฌิมยามแห่งราตรีจวนจะสิ้นอยู่แล้ว
ดวงรัชนีกลมโตเคลื่อนย้ายไปอยู่ทางท้องฟ้าด้านตะวันตก
สุภัททะภิกษุตั้งใจอย่างแน่วแน่ว่า
จะบำเพ็ญเพียรคืนนี้ตลอดราตรี
เพื่อบูชาพระศาสดาผู้จะนิพพานในปลายปัจฉิมยาม
ดังนั้นแม้จะเหน็ดเหนื่อยอย่างไรก็ไม่ย่อท้อ

แสงจันทร์นวลผ่องสุกสกาวเมื่อครู่นี้ ดูจะอับรัศมีลง
สุภัททะภิกษุแหงนขึ้นดูท้องฟ้า
เมฆก้อนใหญ่กำลังเคลื่อนเข้าบดบังแสงจันทร์จนมิดดวงไปแล้ว
แต่ไม่นานนักเมฆก้อนนั้นก็เคลื่อนคล้อยไป
แสงโฉมสาดส่องลงมาสว่างนวลดังเดิม

ทันใดนั้นดวงปัญญาก็พลุ่งโพลงขึ้นในดวงใจของสุภัททะภิกษุ
เพราะนำดวงใจไปเทียบกับดวงจันทร์

"อา !" ท่านอุทานเบาๆ "จิตนี้เป็นธรรมชาติที่ผ่องใส
มีรัศมีเหมือนดวงจันทร์ แต่อาศัยกิเลสที่จรมาเป็นครั้งคราว
จิตนี้จึงเศร้าหมองเหมือนก้อนเมฆบดบังดวงจันทร์ให้อับแสง"

แลแล้ววิปัสสนาปัญญาก็โพลงขึ้น
ชำแรกกิเลสแทงทะลุบาปธรรมทั้งมวลที่ห่อหุ้มดวงจิต
แหวกอวิชชาและโมหะ อันเป็นประดุจตาข่ายด้วยศาสตรา
คือ วิปัสสนาชำระจิต ให้บริสุทธิ์จากกิเลสอาสวะทั้งมวล
บรรลุอรหัตตผล พร้อมด้วยปฏิสัมภิทา
แล้วลงจากที่จงกรมมาถวายบังคม
พระมงคลบาทแห่งพระศาสดาแล้วนิ่งอยู่

ภายใต้แสงจันทร์สีนวลยองใยนั้น
พระผู้มีพระภาคบรรทมเหยียดพระวรกายในท่าสีหะไสยา
แวดล้อมด้วยพุทธบริษัทมากหลายแผ่น
เป็นปริมณฑลกว้างออกไปสุดสายตา
ประดุจดวงจันทร์ที่ถูกแวดล้อมด้วยกลุ่มเมฆก็ปานกัน

พุทธโอวาทก่อนปรินิพพาน โดยอ.วศิน อินทสระ