คำถาม - คำตอบ คัมภีร์เนตติปกรณ์

ปุจฉาปัญหาหรือคำถาม การวิเคราะห์วิจัยเกี่ยวกับคำถามที่ต้องวิเคราะห์เพราะว่าคำถามมีหลายประเภท
ตามนัยอรรถกถาแห่งคัมภีร์เนตติปกรณ์จำแนกไว้ถึง 11 ประเภทดังนี้

1) อทิฏฐโชตนาปุจฉา.....คือคำถามที่ถามเพราะไม่รู้ไม่เห็นแต่อยากจะรู้
2) ทิฏฐสังสันทนา..........คือถามเพื่อเปรียบเทียบกับความรู้เห็นที่มีอยู่
3) วิมติจเฉทนา ............คือถามเพื่อตัดความสงสัย
4) อนุมติปุจฉา .............คือถามเพื่อคล้อยตาม
5) กเถตุกัมยตาปุจฉา .....คือถามเพื่อจะตอบเอง
6) เอกังสพยากรณียา .....คือคำถามที่สามารถตอบได้เลยโดยไม่มีเงื่อนไขใดๆ
7) วิภัชชพยากรณียา ......คือคำถามที่จะต้องแยกแยะตอบเป็นประเด็น
8.) ปฏิปุจฉาพยากรณียา ..คือคำถามที่ต้องย้อนถามก่อนแล้วจึงตอบ
9) ฐปนียา ...................คือคำถามที่ต้องงดไว้ไม่ตอบ
10) ธัมมาธิษฐานา .........คือคำถามที่มุ่งหมายถึงธรรม
11) สัตตาธิษฐานา .........คือคำถามที่มุ่งหมายถึงสัตว์19

การศึกษาตีความจึงจำเป็นต้องจำแนกแยกแยะให้ได้ว่า
ในกรณีที่มีการถามที่ปรากฏในพระไตรปิฎกเท่าที่มีผู้มาทูลถามพระสัมมาสัมพุทธเจ้าหรือเป็นคำถามของบุคคลอื่นๆก็ตามเป็นคำถามประเภทไหนเพราะเมื่อจำแนกได้แล้วว่าเป็นคำถามประเภทไหน
จะได้ตอบให้ตรงประเด็นหรือปฏิบัติให้ตรงกับลักษณะคำถามนั้นๆ / เนตติปกรณ์

วิสัชนาหรือคำตอบ มีลักษณะและประเภทเช่นเดียวกับคำถาม
เพราะจะต้องตอบให้ตรงประเด็นกับคำถาม ดังนั้นลักษณะประเภทของคำตอบและคำถามจึงมีจำนวนเท่ากัน
ในการศึกษาตีความ ผู้ศึกษาตีความต้องวินิจฉัยจำแนกแยกแยะด้วยว่าลักษณะการตอบปัญหาของพระสัมมาสัมพุทธเจ้าหรือของเหล่าพระสาวก
มีลักษณะการตอบเป็นประเภทไหน โดยเฉพาะอย่างยิ่งการตอบปัญหาของพระสัมมาสัมพุทธเจ้า 4 ลักษณะคือ

1) เอกังสพยากรณ์ - ตอบตรงทันที
2) วิภัชชพยากรณ์ - ตอบแบบแยกแยะให้เห็นชัดในประเด็นและรายละเอียดต่างๆ
3) ปฏิปุจฉาพยากรณ์ - ตอบแบบย้อนถามเพื่อให้อยู่ในประเด็นเดียวกัน
4) ฐปนียพยากรณ์ - ตอบแบบไม่ตอบ

นอกจากนี้การตอบคำถามของผู้ไม่รู้ ผู้มีความสงสัย ผู้ประสงค์เทียบเคียงหรือเพื่อให้มั่นใจก็ตาม
ลักษณะการตอบคำถามยังคงอยู่ใน 4 ลักษณะของการตอบปัญหาดังกล่าวนี้
ซึ่งวัตถุประสงค์หรือเจตนารมณ์ของผู้ถามปัญหานั้นมีส่วนสำคัญในการจะตอบปัญหานั้นๆเช่น
ผู้ที่ประสงค์จะถามเพื่อเทียบเคียงแนวคิดคำสอน เพื่อถึงเข้าเป็นฝักฝ่ายสนับสนุนแนวความคิดของตน
หรือคำถามที่มีลักษณะสุดโต่งไปทางใดทางหนึ่งเช่นนี้พระสัมมาสัมพุทธเจ้าจะทรงใช้วิธีฐปนียพยากรณ์