ต่อไป »

[samarn]

16. หมั้นพระนางพิมพายโสธรา



    ต่อมา พระราชบิดาปรารถนาแล้วว่า จะต้องหาทางกักขังเจ้าชายสิตธัตถะให้อยู่สืบสันติวงศ์ให้จงได้ จึงพยายามไปหาบรรดาสาวงามซึ่งเป็นที่ตรึงตาตรึงใจสิทธัตถะ เจ้าชายได้ตัดสินพระทัยเลือกพระนางพิมพา พระราชธิดาของพระเจ้าสุปปพุทธะประมุขแห่งนครเทวทหะ กับพระนางอมิตาซึ่งเป็นน้องสาวคนเล็กของพระเจ้าสุทโธทนะ นับว่าทั้งสองตระกูลนี้เกี่ยวดองเป็นพระญาติกัน มีความรักกันฉันท์พี่น้องร่วมสายโลหิต ต่างมีการอภิเษกสมรสกันเสมอมา พระเจ้าสุทโธทนะพระราชบิดาจึงได้จัดพิธีหมั้นขึ้นระหว่างเจ้าชายสิทธัตถะและพระนางพิมพายโสธราด้วยการสวมแหวนให้ เพื่อหมายจะจองครองรักให้เจ้าชายอยู่ติดรั้วติดวังไม่ไปไหน

[samarn]

17. ชักชวนนายฉันนะ



    แต่สิ่งที่พระราชบิดาหามาให้ เป็นเสมือนกรงที่คอยขังคนโง่ให้ยินดีในรูปสวย ๆ เสียงเพราะ ๆ กลิ่นหอม ๆ รสอร่อย ๆ สัมผัสนุ่มนวล ซึ่งสิทธัตถะมิได้ตกหรือสยบอยู่กับสิ่งที่พ่อได้หามาให้ จึงได้ชวนฉันนะอำมาตย์คู่พระทัยให้พาหนีออกไปเที่ยวดูความเป็นอยู่ของประชาชน นายฉันนะบอกว่าไปไม่ได้ เดี๋ยวพ่อจะตัดหัว เพราะสั่งไว้ไม่ให้นำเจ้าชายไปไหน ด้วยเกรงว่าถ้าไปพบไปเห็นอะไรเข้าจิตใจจะเบื่อหน่ายคลายความพอใจในการอยู่ในรั้วในวังแล้วจะออกบวชเสีย

    เจ้าชายอ้อนวอนฉันนะอยู่นาน จนในที่สุดนายฉันนะต้องยอมพาปลอมตัวออกไป โดยเอาผ้าโพกหัวเป็นแขกปลอมตัวออกไปด้วยกัน

[samarn]

18. ปลอมตัวออกนอกวัง



    ภาพนี้สวยงามตรงที่ว่า แหม โพกผ้าปลอมตัวชมรอบชานเมือง สิทธัตถะนำหน้าฉันนะตามหลัง ได้ไปเห็นสิ่งต่าง ๆ มากมาย เช่นไปเห็นชายแก่รอชะแง้อยู่ที่หน้าบ้านถามว่า ลุงเอ๋ย ทำไมยังไม่นอนอีก จะนอนหลับได้ยังไงล่ะพ่อคุณ ลูกยังไม่กลับเลยห่วงมันหลับไม่ลง เดินมาเจอหญิงกลางคนร่ำไห้ ยังไม่หลับหรือน้า ได้รับคำตอบว่าสามีฉันยังไม่กลับบ้าน?ห่วง ถามกี่ราย ๆ ก็หลับไม่ลงเพราะความห่วง โถ?ถูกโซ่ถูกบ่วงถูกห่วงร้อยรัด คำก็ห่วงสองคำก็ห่วง นี่ความห่วงอาลัยทำให้หลับไหลไม่ลง พะวงพะวังอยู่

[samarn]

19. พบคนเจ็บป่วย



     ครั้นเดินต่อมา ก็พบกับชายร้องครวญครางอยู่ใต้สะพานแห่งหนึ่ง เป็นโรคไข้ทรพิษ สิทธัตถะจึงเข้าไปดู ฉันนะร้องห้าม สิทธัตถะได้กล่าวตอบไปว่า ฉันนะ ฉันไม่ได้เป็นกษัตริย์ที่เห็นแก่ตัวอย่างพวกเธอหรอก เขาเจ็บป่วยทำไมเราจะช่วยเขาไม่ได้ เมื่อเขามีเรี่ยวแรงทำมาหากินได้ เขายังส่งส่วยส่งภาษีเข้ารัฐ ฉะนั้นเมื่อเขาเจ็บเขาป่วยทำไมเราจะช่วยเขาไม่ได้ นี่แหละคำทำนายที่ว่า ถ้าเป็นกษัตริย์จะได้เป็นจักรพรรดิราช เพราะน้ำพระทัยของพระองค์นั้นยอดเยี่ยม ไม่ต้องยกเมืองไปตี ไม่ต้องยกกองทัพไปตี เขาก็จะยกเมืองให้ครอง เพราะน้ำพระทัยอันเมตตาครอบงำน้ำใจของปวงชน นี่แหละจึงจะเป็นเหตุให้เป็นจักรพรรดิราชครองเมืองมากมายมหาศาลและนานที่สุด

[samarn]

20. พระกรุณาของพระองค์



     ต่อมา พระองค์ได้ไปดูคนทำไร่ไถนา แต่จิตใจโหดร้าย ตีวัว ตีควาย อย่างทารุณ ไม่ใช้ไปด้วยความละมุนละไม เมตตาปรานี เอาแต่ใจเป็นใหญ่ ไปเที่ยวกินเหล้าเมายาพอทะเลาะขัดแย้งมาจากทางบ้านก็มา
ระบายความทุกข์กับวัวกับควาย พระองค์ได้รำพึงว่า?

   โถ เจ้าวัวเอ๋ย เมื่อเจ้ามีแรงเขาก็ใช้เจ้าลากไปในนาที่หนักหน่วง ครั้นพอเจ้าแก่หมดเรี่ยวหมดแรงลง พวกเขาก็ยังจะเอาเนื้อของพวกเข้ามาลากเข้าปากเขาอีก ด้วยการฆ่าแล่เนื้อ เอาเนื้อและเลือดมาลากเข้าปากเขาอีก เขาใช้ชีวิตเจ้าอยู่กับการลากจากการไถ

     พระองค์เห็นแล้วก็สลดสังเวชใจ เกิดความกรุณาสงสารเป็นยิ่งนัก

[samarn]

21. พบคนแก่ชรา




      ต่อมาก็ได้เสด็จไปพบเห็นสิ่งที่น่าสลดสังเวชใจยิ่ง ๆ ขึ้นไป คือ เห็นคนแก่หลังค่อม ผมหงอก มีหน้าตายุ่งย่น ทั้ง ๆ ที่พ่อพยายามสั่งว่าลุกของตนเสด็จไปทางไหน อย่าให้เห็นคนแก่คนอะไรที่น่าสังเวชใจผ่านมาให้พบเห็น เหมือนกับแรงบันดาลดลใจจึงเกิดเห็นสิ่งเหล่านี้มากระตุ้นทำให้พุทธภาวะเริ่มปริ่มประพิมประพายให้แก่หัวใจของสิตธัตถะมากเพิ่มขึ้น เพราะการเห็นของพระองค์แต่ละครั้ง ไม่ใช่เห็นแล้วจะผ่านไปเลย พระองค์เห็นแล้วได้ใคร่ครวญและพิจารณา สอบถามนายฉันนะว่า นั่นคนแก่ใช่ไหม? ฉันนะตอบว่า ใช่พระเจ้าข้า เราต้องแก่อย่างนั้นไหม? ฉันนะก็บอกว่า ต้องแก่พระเจ้าข้า พิมพา ราหุล ต้องแก่ทั้งนั้นพระเจ้าข้า

[samarn]

22. เห็นคนตายญาติร่ำไห้



    ต่อมาเจ้าชายก็ได้เห็นภาพที่ชวนให้สลดสังเวชใจ คือเห็นคนตาย แล้วมีญาติพากันร่ำไห้วิปโยคโศกศัลย์ปานจะขาดใจตายตามไปเสียให้ได้ เห็นดังนั้น พระองค์จึงได้เกิดความรู้สึกสลดสังเวช เหนื่อยหน่าย เบื่อหน่าย พระองค์จึงได้สอบถามนายฉันนะออกไปถึงสิ่งที่พระองค์ได้พบเห็นอยู่นั้น

    นายฉันนะก็กราบทูลตอบไปว่า เราก็จะต้องแก่ เจ็บ ตาย อย่างนี้ พระเจ้าข้า

   เท่านั้นเอง พระองค์ก็เริ่มรู้สึกค้านขึ้นในใจว่า มีมืด?ยังมีสว่าง เมื่อมีแก่?ก็ควรจะพ้นแก่ มีตาย?ก็ควรจะพ้นตาย ได้บ้าง

[samarn]

23. ฟ้าหญิงกีสารำพึง



     เมื่อพระองค์กลับวัง เดินด้วยท่าทางอันเรียบร้อยนุ่มนวล ฟ้าหญิงกีสาโผล่หน้าต่างมาพบเห็นเข้า จึงได้อุทานร้องออกมาว่า โอ ถ้าหากใครได้ชายคนนี้มาเป็นสามี หญิงผู้เป็นภรรยาก็จะได้นิพพาน ใครได้ชายคนนี้มาเป็นลูก หญิงผู้เป็นแม่ก็จะได้นิพพาน

    นิพพานคืออะไร? นิพพาน คือ ความเย็นอกเย็นใจ สบายใจ เพราะฉะนั้นใครได้ชายดี ๆ มาเป็นสามี หญิงผู้เป็นภรรยาก็จะได้นิพพาน ใครได้ลูกดีดีมาเกิด ผู้เป็นแม่ก็จะได้นิพพาน แต่ถ้าได้ไม่ดีก็บ่นกัน ได้สามีกับเขาคนหนึ่งเหมือนได้ผีเข้าบ้าน มันเอาแต่กินเหล้า เอาแต่เล่นการพนัน อย่างนี้ตกนรกทั้งเป็น

[samarn]

24. สลดสังเวชพระทัย



    ในวันนี้พระองค์ได้เห็นอะไรต่ออะไรมากขึ้น เห็นทั้งข้างใน ทั้งข้างนอก ออกไปข้างนอกก็เห็นแต่สิ่งที่สลดสังเวชใจ กลับมาข้างในก็ยังเห็นนางสนมกำนัลนอนหลับใหลอาการน่าเกลียด นอนน้ำลายไหล นอนผ้านุ่งผ้าถุงหลุดลุ่ย กัดฟัน นอนกรน อาการที่เคยน่าดู ที่เคยหลงใหล เดี๋ยวนี้เหมือนประดุจดังป่าช้าในวัง

     ความสลดสังเวชนี่เอง จึงเขย่าพุทธภาวะของสิทธัตถะให้ทอแสงออกมามากขึ้น คิดหาทางพ้นจากความทุกข์นั้น เพราะความเบื่อหน่ายคลายกำหนัดจาก รูป รส กลิ่น เสียง และสัมผัสทางเนื้อหนัง

[samarn]

25. มโนสำนึกของสิทธัตถะ



    ในที่สุดเลยเป็นเหตุให้ในคืนวันนี้สิทธัตถะนอนไม่หลับ ได้เห็นภาพต่าง ๆ ที่ได้ไปดูนั้นปรากฏขึ้นในมโนสำนึก ภาพที่เห็นก็เช่น คนทำมาหากินตีเหล็กอย่างเหน็ดเหนื่อย เหงื่อไหลไคลย้อย แต่มัวเมาเสีย พอได้เงินได้ทองก็มากินเล่นฉลองหมด แล้วก็ก้มหน้าก้มตาทำใหม่ ได้มาใหม่ก็กินเล่นจนหมด ไม่คำนึงถึงอนาคตว่าจะต้องแก่ ต้องป่วย ต้องใช้หรือหาไม่ได้ก็จะเดือดร้อน เอาแต่กิน?หลง?มัวเมา บางคนก็หน้าเศร้า เลี้ยงลูกมานานแล้ว ยังต้องมาเลี้ยงหลานตำข้าวป้อนหลานอีก บางคนก็มานั่งวิปโยคโศกศัลย์ สูญสิ้นสามี สูญสิ้นลูกรัก สูญสิ้นเงินทองข้าวของ ทำให้เจ้าชายยิ่งคิดว่า เมื่อมีมืด ยังมีสว่าง เมื่อมีทุกข์?ก็ต้องหาทางพ้นทุกข์ให้จงได้

[samarn]

26 .บ่วงเกิดขึ้นกับเราแล้ว



 วันหนึ่งขณะที่ประทับอยู่ในอุทยานพร้อมกับคิดในเรื่องหาทางพ้นทุกข์อยู่นั้น อำมาตย์สองคนได้เข้ามากราบทูลว่า ฟ้าชายพระเจ้าข้า ขณะนี้ พระนางพิมพาได้คลอดพระราชโอรสมาแล้ว ทำให้สิทธัตถะถึงกับอุทานออกมาว่า

  ?บ่วง? เกิดขึ้นแล้วหรือ ราหุลัง ซาตัง?ราหุลเกิดแล้ว บ่วงเกิดกับเราแล้ว การมุ่งมาดปรารถนาว่าจะเป็นสมณะจะหมดโอกาสเสียแล้วหรือ? ราหุล?ราหุล เจ้าเกิดมาจะเป็นบ่วงพ่อเสียแล้วหรือ? ความเป็นสมณะคงจะหมดโอกาสแล้วหรือ?

  ในที่สุด พระองค์ก็ทรงอุทานและนึกขึ้นว่า จะต้องเป็นสมณะให้จงได้ จะต้องหาทางพ้นจากบ่วงเพื่อหลุดพ้นจากทุกข์ให้จงได้

[samarn]

27. เสด็จหนีออกบวช




ในคืนนั้นจึงได้ชวนนายฉันนะเสด็จหนีออกบวช ในเรื่องนี้มีอยู่สองนัย นัยหนึ่งว่าหนีออกบวช แต่บางแห่งพุทธประวัติบอกว่า ออกบวชซึ่งหน้า ทำให้พ่อแม่น้ำตาลนองหน้า

   ในภาพนี้เล่าว่า เมื่อนายฉันนะได้รับม้า และรับเครื่องทรงกษัตริย์แล้ว พระองค์ก็บอกให้เอาไปคืนพ่อ ฉันไม่ขอแต่งเครื่องทรงกษัตริย์นี้อีกแล้ว จะขอแต่งเครื่องทรงของนักพรตนุ่งห่มผ้ากาสาวพัสตร์ย้อมน้ำฝาดต่อไป

   เจ้าม้ากัณฐกะรู้ว่าเจ้านายที่แสนดีของมันจะต้องจากมันไป มันก็ยืนซึมน้ำตาไหลอาลัยรักเจ้านายที่แสนดีของมัน ในที่สุดความเสียดายอาลัยรักในเจ้านายที่แสนดีของมันมันก็ถึงกับใจแตกตาย ณ ที่ตรงนั้น

[samarn]

28. การบวชแบบพราหมณ์



ภาพนี้จะเป็นอีกนัยหนึ่ง ว่าด้วยประเพณีของพราหมณ์ คือพ่อ หมายถึงพระเจ้าสุทโธทนะนั้นถือศาสนาพราหมณ์มาก่อน เมื่อถึงเดือนจะมีการออกบวช ซึ่งมักจะต้องมีการออกบวชกันเป็นประจำ ต่อมาฟ้าชายสิทธัตถะได้ออกบวชจนพอใจ ถึงกับมีการคิดจะตัดผมออก ประเพณีของพราหมณ์มีว่า ถ้าตัดผมออกแล้ว เป็นอันว่าอยู่ในวังกันไม่ได้อีกแล้ว พ่อแม่พี่น้องวงศ์ตระกูลจึงน้ำตานองหน้า

   (?พุทธประวัติก็เกิดขึ้นสองนัยยะ นัยหนึ่งว่าหนีออกบวช อีกนัยหนึ่งว่าบวชซึ่งหน้า ท่านจะเชื่ออย่างไหนก็แล้วแต่ แต่เป็นอันว่าฟ้าชายสิทธัตถะได้บวชแน่ก็แล้วกัน?)

[samarn]

29. ยังยินดีในรสอาหาร



การบวชครั้งนั้น ก็บวชอย่างเรียบร้อย แต่ได้ผลดีที่สุด ได้สุขสงบเย็น ได้สติปัญญา ได้ศีล ได้สมาธิ ได้อริยสัจ ได้โพธิญาณ

   ฟ้าชายสิทธัตถะออกบวชใหม่ ๆ นั้น ท่านยังยินดีในรสอาหาร จึงได้น้อมนึกไปถึงอาหารในวัง เพราะบิณฑบาตได้อาหารที่ไม่ดี น้อมนึกว่า ถ้าเราไม่ไปออกบวช ก็จะได้ฉันของที่ดีกว่านี้ ในบาตรนี่มันปนเปไปหมด นั่งนึกอยู่พักใหญ่ แต่สติอันฉับไวของพระองค์จึงได้ยั้งเตือนใจตนเองขึ้นว่า ?สิตธัตถะ แกนี่จะมานั่งพิรี้พิไรถึงอาหารในรั้วในวังอยู่ได้ยังไง บัดนี้ออกบวชเพื่อปรารถนาโพธิญาณแล้ว จะมาหลงใหลในเรื่องการกิน ขัดขวางโพธิญาณของเราทำไม เท่านั้นเองพระองค์ก็ทรงเสวยอาหารที่ได้มานั้นลงคออย่างสะดวก

[samarn]

30. พิมพายโสธราผู้น่าสงสาร




   โถ?อนิจจา พิมพาต้องเศร้าเพราะสามีของเจ้าออกบวชซะแล้ว นางก็ได้แต่รำพึงรำพันว่า?สามีของฉันเขาจากไป

   พระนางพิมพานั้นกอดราหุลลูกน้อยร่ำไห้ แล้วก็ตัดพ้อต่อว่า โธ่ ลูกของแม่ ไม่รู้ว่าพ่อของเจ้าเขาเกลียดแม่หรือเกลียดลูกกันแน่ เขาจึงทิ้งเราไป ไม่กลับมาให้เห็นหน้า ถ้ารู้ว่าแม่ไม่ดีก็น่าจะบอกให้แม่แก้ไข ไม่น่าจะจากลูกและจากแม่ไปอย่างนี้เลย

   นี่คือการรำพึงรำพันร่ำไห้ของพิมพาผู้น่าสงสาร เมื่อฟ้าชายสิทธัตถะไม่ได้กลับมาร่วมหอ หอรักก็เป็นหอร้าง